TT - Hiện nay chế phẩm gọi là thực phẩm chức năng được quảng cáo rầm rộ và rất nhiều người tin dùng.
Nhiều người xem công bố thực phẩm chức năng có tác dụng tốt,
thậm chí gọi đó là chế phẩm thần kỳ, nhưng cũng không ít người than
phiền chẳng có tác dụng gì, nhiều khi ảnh hưởng không tốt cho sức khỏe.
Không phải là thuốc
Thực phẩm chức năng là những chế phẩm bắt nguồn từ thực
phẩm được thay đổi thành phần qua chế biến, bổ sung, nhằm đưa đến tác
dụng sinh lý nào đó có lợi cho sức khỏe ngoài việc cung cấp chất dinh
dưỡng cơ bản. Các thực phẩm chức năng bày bán với bao bì chai lọ giống
chai lọ thuốc và dạng bào chế là viên nén, viên nang giống y như viên
thuốc nhưng không được xem là thuốc. Trên nhãn, bao bì của thực phẩm
chức năng bắt buộc ghi rõ: “Đây không phải là thuốc và không được dùng
để thay thế thuốc”.
Lấy ví dụ sản phẩm là vitamin và chất khoáng, nếu nhà
sản xuất đăng ký là thuốc thì sản phẩm đó phải bán trong nhà thuốc.
Nhưng nếu đăng ký là thực phẩm chức năng (vì có thể tìm thấy vitamin và
chất khoáng trong thực phẩm ăn uống hằng ngày cũng như trong thực phẩm
chức năng, khi đã được bổ sung, thay đổi liều lượng nhằm hỗ trợ sức
khỏe) thì chế phẩm vitamin và chất khoáng, phải bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm (phải đăng ký và nêu rõ các tiêu chuẩn chất lượng cho người
tiêu dùng biết). Ở Mỹ, thực phẩm chức năng không được FDA (tương đương
Cục Quản lý dược thuộc Bộ Y tế ở nước ta) quản lý, và tác dụng của thực
phẩm chức năng nhiều khi chưa thông qua nghiên cứu khoa học để chứng
thực giống như dược phẩm.
Bên cạnh một số chế phẩm thực phẩm chức năng có chất
lượng bảo đảm sự an toàn (đương nhiên phải dùng đúng cách, đúng liều
lượng theo hướng dẫn), có nhiều chế phẩm dỏm trà trộn trên thị trường
vừa bán rất đắt tiền vừa gây hậu quả bất lợi.
Nhưng cũng thận trọng như dùng thuốc
Nhờ quảng cáo rầm rộ, nhiều thực phẩm chức năng được
xem là “thần dược” chữa bá bệnh. Thật ra đây là thực phẩm bổ sung, chỉ
có tác dụng hỗ trợ và có rất nhiều hạn chế chứ không phải có tác dụng
“thần kỳ”. Như có người uống “dầu cá” suốt cả năm với hi vọng giúp mỡ
trong máu tốt, nhưng không ngờ khi khám sức khỏe thì bị rối loạn lipid
huyết, tức mỡ trong máu, trong đó có cholesterol cao. Ở đây, đương sự
không biết dầu cá chỉ có tác dụng hỗ trợ, có nhiều yếu tố khác ảnh hưởng
đến sức khỏe. Nếu có chế độ dinh dưỡng không tốt, ăn quá thừa năng
lượng như ăn nhiều dầu mỡ, uống nhiều bia rượu, hoặc người đó đã nhuốm
bệnh gọi là tăng lipid huyết thì dù uống bao nhiêu dầu cá vẫn bị tăng
lipid huyết.
Cũng cần lưu ý, thực phẩm chức năng vẫn có thể gây tác
dụng phụ hay phản ứng có hại giống như thuốc, thậm chí có thể gây dị ứng
nặng nề nhất là sốc phản vệ. Vì vậy, cần thận trọng trong sử dụng thực
phẩm chức năng. Có lời khuyên: “Khi đi khám hoặc tái khám ở bác sĩ phải
báo cho bác sĩ biết đã dùng thực phẩm chức năng loại nào hoặc muốn dùng
thêm thực phẩm chức năng. Được thông báo, bác sĩ sẽ quyết định cho dùng
hay không nên dùng”, vì thực phẩm chức năng có thể gây tương tác bất lợi
với thuốc dùng trong điều trị.
Tóm lại, để phòng chống bệnh tật nên góp phần chống ô
nhiễm môi trường, vệ sinh cá nhân thật tốt, dinh dưỡng đầy đủ và đúng
cách (tránh ăn uống quá thừa năng lượng, cần ăn nhiều rau quả, trái
cây...), vận động hợp lý và nghỉ ngơi đầy đủ, tránh nghiện rượu, thuốc
lá, phòng các bệnh viêm nhiễm, có cuộc sống lành mạnh giúp thư thái, lạc
quan, yêu đời. Nếu có điều kiện có thể dùng thực phẩm chức năng nhưng
phải dùng với ý thức thận trọng như dùng thuốc, cũng như không gán tác
dụng gọi là “thần kỳ” cho bất cứ thực phẩm chức năng nào.
Có thể uống vitamin mỗi ngày?
* Tôi sợ mình thiếu hụt vitamin do không được đáp
ứng đủ qua thức ăn nên mỗi ngày tự bổ sung các loại vitamin tổng hợp,
vitamin B, C, canxi, kẽm. Như vậy có được không?
(N.N., TP.HCM)
- Sử dụng thực phẩm chức năng bổ sung vitamin và chất
khoáng không thay thế được thức ăn, vẫn phải ăn uống đầy đủ, cân bằng
các nhóm thực phẩm, đặc biệt tăng cường trái cây, rau quả (được xem là
nguồn vitamin thiên nhiên rất tốt).
- Trong các loại vitamin, vitamin A và D không được
dùng thừa, dùng quá liều vì sẽ tích lũy trong cơ thể và có thể gây ngộ
độc. Riêng phụ nữ có thai và trẻ em, đặc biệt trẻ sơ sinh, dùng quá liều
vitamin A, D rất nguy hiểm. Nếu dùng quá liều đưa đến thừa vitamin A có
thể gây quái thai ở phụ nữ có thai, còn trẻ sơ sinh thì bị tăng áp lực
sọ não đưa đến lồi thóp, viêm teo dây thần kinh thị giác. Dùng quá liều
vitamin D sẽ gây vôi hóa nhau thai ở thai phụ, còn trẻ thì bị chán ăn,
mệt mỏi, nôn ói, xương hóa sụn sớm. Nếu dùng thực phẩm chức năng ngày
uống một viên cần xem kỹ thành phần không được chứa quá 5.000 đơn vị
quốc tế (IU) vitamin A và không quá 400 IU vitamin D.
- Không nên dùng vitamin C liều quá cao (hơn 1gam/ngày)
vì có thể gây tiêu chảy, loét đường tiêu hóa, sỏi thận khi dùng dài
ngày.
- Để an toàn khi dùng thuốc nói chung, kể cả dùng thực
phẩm chức năng, không nên dùng liên tục trong thời gian dài mà hãy dùng
cách khoảng. Như dùng thực phẩm chức năng cung cấp nhiều vitamin khoáng
chất bằng cách uống 20 ngày/tháng, còn 10 ngày để nghỉ "xả hơi", sau đó
có thể tiếp tục quá trình vừa kể.
